SABAHATTİN ÖZEL (1945-…)

Akademisyen, Yazar

1 Ağustos 1945’te Sakarya’nın Emirler Köyünde doğan Sabahattin Özel, Çerkes asıllı Kafkasya göçmeni bir ailedendir. Büyük dedesi Osman Bey Sultan Abdülaziz devrinde Rumeli’de Plevne yakınında Bacana Köyüne iskân edilmiştir. 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’ndan sonra Adapazarı’na göç eden ailenin bir kolu Adapazarı’nın Emirler Köyüne yerleşmiştir. Aynı aileden Sabahattin Özel’in babası Şevket Tahir Bey Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde savaşmış, Kurtuluş Savaşı’nda Kocaeli Grubunda kol çavuşu olarak görev yapmıştır. Her iki savaşta da madalyayla ödüllendirilmiştir. Annesi Havva Özel ise Adapazarı Çaybaşı Fuadiye Köyü doğumlu olup Çerkes asıllıdır. Adapazarı’nın köklü ailelerinden olan Serbeslerdendir.

1955-1956 eğitim öğretim yılında Emirler Köyü İlkokulu’nu bitiren Sabahattin Özel, Adapazarı Ortaokulu’na ardından Adapazarı Lisesi’ne devam etti. Lise öğreniminin son yılını İstanbul Vefa Lisesi’nde tamamlayarak 1965 yılında mezun oldu. Üniversite eğitimini İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünde tamamladı. Lisans eğitimi sırasında Cengiz Orhonlu, Şehabettin Tekindağ, Münir Aktepe, Fikret Işıltan, İbrahim Kafesoğlu, A. Cevat Eren, Adnan Pekman’dan ders alan Sabahattin Özel XV. ve XVI. Yüzyıllarda İzmit başlıklı lisans tezini hazırladı. Lisans tezinde 438, 731, 733 nolu tahrir ve 3, 6, 7, 10, 14 nolu mühimme defterleriyle 412 nolu maliye defterini kullandı. Ali Emiri Tasnifi ile Osmanlı kronikleri üzerinde çalışarak oluşturduğu bu tez İzmit üzerine yapılan ilk akademik çalışmadır. Yazmaya lise yıllarında başlayan Sabahattin Özel’in lise öğrencisiyken kaleme aldığı öyküler yerel basında yer almış, kendisi üniversite öğrenciliği sırasında şiir denemeleri yapmıştır.

1970 yılında üniversite eğitimini tamamlayan Sabahattin Özel o günkü adıyla Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde çalıştı. Askerlik vazifesini bitirdikten sonra da Kırşehir’in Kaman İlçesi Kurancılı Ortaokulu (1973-1975), ardından Adapazarı Kız Meslek Lisesi’nde (1975-1981) tarih öğretmeni olarak görev yaptı. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Sakarya Meslek Yüksek Okulu’nda çalıştı. Daha sonra İstanbul Teknik Üniversitesi’ne bağlanan bu kurumda öğretim üyesi olarak görev yaptı. Bu görevi sırasında Kocaeli ve Sakarya İllerinde Milli Mücadele (1986) adlı tezle yüksek lisansını tamamladı; 1988’de Milli Mücadele’de Trabzon adlı teziyle doktor unvanını aldı. Her iki tezinin de danışmanı Ali İhsan Gencer’di.

1991 yılında Doçentliğini alan Sabahattin Özel bir yıl sonra 1992’de Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü kurucu başkanı oldu. 1994-1995 eğitim-öğretim yılında Sakarya Üniversitesi’nden görevlendirmeyle gittiği Kocaeli Üniversitesi’nde Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Başkanlığı yaptı. Bir yıl sonra tekrar Sakarya Üniversitesi’ne dönen Sabahattin Özel 1996 yılında İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü’ne, oradan da, 2009 yılında emekli oluncaya kadar çalışacağı aynı üniversitenin Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü’ne geçti. 1998 yılında profesörlüğünü alan Sabahattin Özel Enstitü’nün tarih kökenli ilk öğretim üyesidir ve 2007-2009 yılları arasında Enstitü Müdürlüğünü yürütmüştür. Doktora ve yüksek lisans dersleri de verdiği bu birimden 2009 yılında kendi isteğiyle emekli olmuştur.

Kurulduğu tarihten itibaren Türk Silahlı Kuvvetleri Atatürk Araştırma ve Eğitim Merkezi (ATAREM) I. Devre Genel Kurul Üyesi olarak görev yapan Sabahattin Özel Türk Silahlı Kuvvetleri’nin muhtelif birimlerinde Atatürkçülük konferansları vermiştir. 1998-2006 yılları arasında Deniz Harp Okulu’nda öğretim üyesi olarak çalışmış 2004 yılından itibaren de Türk Askeri Tarih Komisyonu genel kurul üyeliğinde bulunmuştur.

Çalıştığı bütün akademik kurumlarda Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi dersleri veren Sabahattin Özel’in Ali İhsan Gencer’le birlikte kaleme aldığı, çok sayıda baskısı yapılan Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi adlı kitabı İstanbul Üniversitesi, Deniz Harp Okulu, Karamürsel Denizcilik Meslek Yüksek Okulu’nda ders kitabı olarak okutulmuştur. Hava Kuvvetleri Komutanlığı aynı kitabın baskısını yaptırmıştır.

Yüksek lisans tezinde İzmit-Sakarya, doktora tezinde Trabzon şehrinin Milli Mücadele yıllarını inceleyen Sabahattin Özel sadece savaş alanının değil cephe gerisinin tarihini, basın ve arşiv kaynaklarıyla destekleyerek yazmıştır. Sorun üzerinde yoğunlaşıp, farklı kaynakları analiz ederek ortaya koyduğu kronoloji ve metin kurgusu Milli Mücadele dönemi şehir tarihi üzerine yapılan diğer çalışmalara örnek teşkil etmiştir. Anlatım dili sade olup vesikaya dayanan, kuru bilgi aktarımından uzaktır. Özellikle Atatürk’ü konu edinen kitaplarında kullandığı anekdot ve hatıralardan yaptığı alıntılarla sebep sonuç ilişkisini güçlendirmekte ve bunu akıcı bir üslupla yapmaktadır. Yazı dilindeki bu etkinliğini, detaylı ama dinleyiciyi sıkmadan tek tek ve anlaşılır bir konuşma tekniğiyle verdiği sayısız konferans ve panelde de göstermiştir. Özellikle İstanbul Üniversitesi’nin düzenlediği Aydınlanma Konferansları kapsamında verdiği konferanslar bu bağlamda dikkate değerdir. 14 basılı kitabı ve çok sayıda makalesi bulunan Sabahattin Özel’in “Meis Adası ve Başlangıcından Günümüze Meis Sorunu” adlı çalışması Türkiye’de Meis Adası üzerine yazılan ilk akademik makaledir.

Hayatını Adapazarı’nda sürdürmekte olan Sabahattin Özel akademik çalışmalarına devam etmektedir. Şu anki çalışma konuları arasında Ayasofya, camiler, vaiz ve vaazlar, hutbeler, medreseler, tekkeler, kadının yeri, taassup ve hurafe konuları yer almaktadır.

Yayınlanmış Kitapları

Kocaeli ve Sakarya İllerinde Milli Mücadele (1919-1922), Adapazarı Belediyesi Yayınları, İstanbul 1987; Pierre Loti, Türkler Üzerine Makaleler, çev. Betil Önuçak, yay. haz. Sabahattin Özel, Der Yayınları, İstanbul 1995; Kader Yılları S. Sazanov’un Anıları, çev. Betil Önuçak, yay. haz. Sabahattin Özel, Derin Yayınları, İstanbul 2002; Millet-i Sadıka: Ermeniler, TASAM, İstanbul 2005; Büyük Milletin Evlâdı ve Hizmetkârı Atatürk ve Atatürkçülük, genişletilmiş 2. baskı, Derin Yayınları, İstanbul 2008; Milli Mücadele’de İzmit-Adapazarı ve Atatürk, genişletilmiş 2. baskı, Derin Yayınları, İstanbul 2009; Casustur Casus, Derlem Yayınları, İstanbul 2009 (2021’de Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlarından Casustur Casus-Mustafa Sagir ve Diğerleri adıyla basılmıştır); Osmanlı’dan Milli Mücadele’ye Seçilmiş Mülakatlar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010 (Işıl Çakan Hacıibrahimoğlu ile birlikte); Türk Devrimi Mülakatları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011 (Işıl Çakan Hacıibrahimoğlu ile birlikte); Milli Mücadele’de Trabzon, genişletilmiş ikinci baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012; Mustafa Kemal Atatürk, Yeni Gerçekler Yeni Düşünceler, 2. Baskı, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015; Nutuk’a Bir Bakış “Tertip ve Çeviri Hataları”, Derin Yayınları, İstanbul 2015; Türk İnkılâp Tarihi, 20. baskı, Der Yayınları, İstanbul 2018 (Ali İhsan Gencer ile birlikte); Gençler İçin Fotoğraflarla Nutuk, 26. Baskı, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.

Safiye KIRANLAR